امسال نیز مذاکرات آبوهوایی سازمان ملل متحد به طور غیرمستقیم از پرداختن به موضوع سوختهای فسیلی شانه خالی کرد. این سوال ایجاد میشود که چرا رهبران جهان حاضر نیستند اعتراف کنند سوختهای فسیلی عامل اصلی تغییرات اقلیمی هستند؟
تصاویر و فیلمهایی که از این مذاکرات منتشر شده، حیرتانگیز است؛ گویی که در حال تأخیر در پیشبرد گفتگوها بودند. نمادگرایی آن تقریباً طاقت فرسا بود. با وجود اینکه بسیاری، از جمله رئیس جمهور برزیل، این کنفرانس را به عنوان یک نقطه عطف معرفی کردند، مذاکرات با توافقی ضعیف به پایان رسید و حتی عبارت «سوختهای فسیلی» در متن نهایی گنجانده نشد.
در حالی که دماها و میزان انتشار گازهای گلخانهای امسال به بالاترین حد خود رسیده است، این سوال مطرح میشود: چرا اذعان رسمی به علت اصلی مشکل اینقدر دشوار است؟
این سیامین باری است که رهبران برای کنفرانس ذیربطها (COP) گرد هم آمدهاند، کنفرانسی سالانه سازمان ملل متحد بر روی تغییرات آب و هوایی. COP30 همچنین دهمین سالگرد توافقی است که در آن قدرتهای جهانی متعهد شدند گرمایش جهانی را به «بیش از ۲ درجه سانتیگراد» نسبت به سطح پیشصنعتی محدود کنند، با هدف حفظ زیر ۱.۵ درجه سانتیگراد (۲.۷ و ۳.۶ درجه فارنهایت برای هموطنان آمریکایی).
قبل از شروع کنفرانس امسال، لوییز ایناسیو لولا سیلوا، رئیس جمهور کشور میزبان برزیل، آن را «COP اجرا» نامید و خواستار تمرکز مذاکرهکنندگان بر اقدام و ارائه یک نقشه راه برای گذار جهانی از سوختهای فسیلی شد.
علم به طور واضح نشان میدهد که سوزاندن سوختهای فسیلی انتشار گازهای گلخانهای را در پی دارد و برای محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه سانتیگراد، باید اکتشاف و توسعه جدیدی در زمینه سوختهای فسیلی متوقف شود.
با این حال، عبارت «سوختهای فسیلی» گویی یک کلمه ممنوعه در مذاکرات آبوهوایی جهانی است. دو سال پیش، اختلافات بر سر نحوه رسیدگی به سوختهای فسیلی باعث توقف گفتگوها در COP28 شد. قابل ذکر است که کنفرانس در دبی امارات متحده عربی برگزار میشد و رهبر آن از مدیران شرکت ملی نفت بود.
توافقنامه در دبی شامل عبارتی بود که خواستار انتقال سیستمهای انرژی از سوختهای فسیلی شد. این امر کمتر از آنچه بسیاری از فعالان میخواستند بود، زیرا آنها خواهان یک فراخوان صریحتر برای حذف کامل سوختهای فسیلی بودند. با این حال، باز هم به عنوان پیروزی جشن گرفته شد. با این حال من در آن زمان گفتم: «میله واقعاً روی زمین است».
و اکنون به نظر میرسد امسال ما به زیرزمین رفتهایم.
در یک نقطه، حدود ۸۰ کشور (کمی کمتر از نیمی از کل شرکت کنندگان) خواستار طرحی مشخص برای دور شدن از سوختهای فسیلی شدند.
اما تولیدکنندگان نفت مانند عربستان سعودی اصرار داشتند که سوختهای فسیلی نباید مورد توجه خاص قرار گیرند. سایر کشورها، از جمله برخی در آفریقا و آسیا، نکته بسیار معتبری را مطرح کردند: کشورهای غربی مانند ایالات متحده بیشترین میزان سوختهای فسیلی را سوزاندهاند و به طور اقتصادی از آن بهرهمند شدهاند. این گروه معتقدند که آلایندگان میراثی مسئولیت منحصر به فردی برای تأمین مالی گذار برای کشورهایی با درآمد کمتر دارند، نه اینکه صرفاً از آنها در مسیر توسعه مشابه جلوگیری کنند.
ایالات متحده نیز برای اولین بار در ۳۰ سال گذشته، یک هیئت رسمی به مذاکرات ارسال نکرد. غیبت آن بسیار گویا بود. در بیانیهای که به رسانهها ارسال شد و از گفتگوهای COP چشم پوشی میکرد، تیلور راجرز، سخنگوی کاخ سفید، گفت که رئیس جمهور ترامپ «یک الگوی قوی برای بقیه جهان» در زمینه توسعه سوختهای فسیلی ایجاد کرده است.
به طور خلاصه: برخی از کشورها به لحاظ اقتصادی به سوختهای فسیلی وابسته هستند، برخی نمیخواهند بدون مشوقهایی از کشورهای دیگر، وابستگی خود را کاهش دهند و دولت فعلی ایالات متحده ترجیح میدهد تا اینکه به منابع انرژی دیگری روی بیاورد، از سوختهای فسیلی استفاده کند.
در نتیجه، در شکل نهایی خود، توافقنامه COP30 اصلاً نام سوختهای فسیلی را ذکر نمیکند. در عوض، خطی مبهم وجود دارد که رهبران باید تصمیمات گرفته شده در دبی را در نظر بگیرند و اذعان میکنند که «گذار جهانی به سمت انتشار گازهای گلخانهای کم و توسعه سازگار با آبوهوا غیرقابل برگشت و روند آینده است».
امیدوارم اینطور باشد. اما نگران کننده است که حتی در بزرگترین صحنه جهان، نام بردن از آنچه باید از آن دور شویم و تهیه هرگونه برنامهای برای انجام واقعی آن به نظر غیرممکن میرسد.
این مطلب از منابع بینالمللی ترجمه و بازنویسی شده است.